(مطلب پیش رو فقط معلومات شخصی من است منبع وماخذ موثقی نداشته ام لذا شاید بعضی از اطلاعاتم در مورد دین یارسان صحیح نباشد)

بدون شک هر کردی واکثر ایرانیان کم وبیش اسم اهل حق،یارسان، ویا  علی الهی را شنیده اند وکمتر کسی است که آگاهی کاملی در مورد این دین واین مردمان داشته باشد.بعضی از مردم تا آنجا در مورد انها دچار  غلط پنداری شده اند که به انها لقب شیطان پرست داده اند واز انجا که این مردمان مراسم مذهبی خود را در خفا وبدور از چشم اغیار برگزار میکنند  خود نیز به این توهمات  دامن زده اند.

من نیز در مورد این دین کهن چندان اگاهی و دانشی ندارم جز آنکه مدتی با چند نفری از انها در کرماشان مراوده داشته و در عراق یکی دوبار به میان آنها رفته ام ،اما آنچه برای من مسلم است قدمت تاریخی این دین ومردمان است تا انجا که من دریافته ام بعضی از فرقه های این دین که ما همه انها را به یک اسم میشناسیم قدمتی فراتر از حتی دین زرتشت دارند.

مومن مردمانی که نه شمشیر استشهادی وجزیه مادی اعراب،نه غارت وچپاول مغول،نه شمشیر سفاک تشیع صفوی ونه مکر وتهاجم فرهنگی پهلوی هیچ کدام نتوانست آنها را از ایمان راسخ و ملیت خود باز دارد.

دینی که شاید همان دین زرتشتی با آمیزه هایی از اسلام و عرفان شرقی، به صورت دینی عرفانی ودرونگرا در آمده که فقط به باطن ودرون آدمها کار دارد دینی که  نه تنها در کردستان  بلکه در میان سایر اقوام ایران نیز پیروانی دارد وکردستان وشهر کرماشان را به عنوان مرکز این دین درآورده است.

مثلا در آذربایجان شهر میاندواب ومراغه چندین روستا و محله وجود دارد که مردمانش جوران نامیده میشوند بدون شک جوران معرب  همان کلمه گوران کردی است که اسم طایفه بزرگ یارسان از کردها در اطراف کرماشان است.جورانها از لحاظ آیینی هم کیش وپیرو یارسان کرماشان اند وهر سال برای برگزاری مراسم مذهبی خود به کرماشان سفر میکنند.

هر چند ما در ایران اهل حق را به اسم کرماشان میشناسیم اما در واقع بیشترین جمعیت  انها در کردستان عراق در جنوب  کرکوک شهرهای داقوق، دوس خورماتو،واطراف تازه خورماتو و...می باشد.وکلا در جنوب غرب کردستان عراق در محل تلاقی کردها با اعراب و ترکمان ها زندگی میکنندبه لهجه کردی هورامی تکلم میکنند و  آنها را به اسم کاکه ای میشناسند ،ونکته جالب توجه در اینجا رشادت و وشجاعت آنها است که با وجود اینکه در نوک حمله تهاجم اعراب  بوده اند هنوز اسلام را قبول نکرده و به دین خود وفادار مانده اند.

آنچه قابل ذکر وجای تامل است ظلم وجفایی است که در حق این راد مردان می شود،انسانهای شریفی که تسلیم مهاجمان و هجمه های فرهنگی ملل وحشی نشده ودر طول تاریخ زندگی خود در این راه ایثار کرده اند،در واقع اگر کسی قرار باشد دم از کرد و ایرانی بودن بزند ایشانند وبس.حال آنکه چه بسیارند ایرانیانی که آنها را کافر ونجس شمرده وخود را از برتر می دانند.قهرمانانی که حتی در سده وسالهای اخیر نیز سمبل مقاومت وایستادگی در برابر تهاجم فرهنگی اند.

همه ما میدانیم در این نیم قرن اخیر و خصوصا دهه قبل از انقلاب موجی از آسیمیلاسیون وخودباختگی فرهنگی در میان اقلیتهای قومی ایران شکل گرفت به نحوی که پدر ومادر آذری ،لر،گیلک وغیره با بچه هایشان فارسی حرف میزنند،هرچند این پدیده در میان کردها کمتر رسوخ کرده وبیشتر مختص شهر کرماشان است ولی در این مورد نیز اهل حق به حق ایستادگی کرده و نه تنها با بچه های خود به زبان کردی صحبت میکنند بلکه نمادهای کهن ملیت خود را نیز  زنده کرده اند.

اما مهمترین مساله در مورد اهل حق خدمتی است که آنها به زبان وادبیات کردی کرده اند جدای از اینکه همه متون ومراسم دینی وسرودهای مذهبی  انها به زبان کردی می باشد ودر اصل دین آنها دینی کردی وآریائی است بیشتر شاعران ونویسندگان قدیمی کرد از میان آنها به پا خاسته اند.

همه ما میدانیم که اولین شعر فارسی بعد از اسلام در نیمه دوم قرن سوم هجری نوشته شده به عبارتی با حمله اعراب به ایران همه آثار مکتوب و ادبی وفرهنگی فارسی از بین رفت و اولین شعر فارسی به گمان اکثر مورخین در سال 251 هجری برای یعقوب لیث صفاری سروده شده است حال آنکه اولین شعر کردی همزمان با حمله اعراب به ایران در ذم اعراب توسط همین مردمان سروده شده ودر طول قرنهای بعد از آن نیز  پرچم دار ادبیات وفرهنگ کردی بوده اند واکثر شعرا ونویسندگان  کرد متعلق به  جامعه یارسان بوده اند حتی شاعران وعارفانی مثل خان الماس خان و عیل بگ جاف در شعرهای خود چند صد سال آینده ایران ،اختراع هواپیما،جنگهای جهانی وخیلی چیزهای دیگر را پیش بینی کرده اند.

اینم قطعه شعری که در کاوشهای باستانی اطراف سلیمانیه عراق کشف شده وبه گفته خیلیها کهنترین شعر کردی است.

هورموزگان رمان آتیران کوژان       ویشان شارده وه گوگورکان

شنوکنیکان و دیل بشینا             میرد آزا تلی ژ روی هوینا

روشت زرتوشت مانوه بی کس     ..................هورموز وه هیچ کس

زورکار ارب(عرب)کردنه خاپور        گنای پاله ای هتا شاره زور